درک رنگ در معماری

مقدمه

رنگ یک عنصر جامع در دنیای ما است، نه تنها در محیط طبیعی  بلکه در محیط های معماری ساخته ی دست بشر نیز یک عنصر حیاتی و تاثیر گذار به حساب می آید. رنگ همیشه در روند تکاملی انسان نقشی اساسی داشته است. به محض این که پروسه ی درک محیط و رنگ های آن آغاز می شود، مغز انسان شروع به پردازش و قضاوت در خصوص عینی یا ذهنی بودن مبنای مشاهدات خود می کند. تاثیرات روانی، ارتباط بین ارکان مختلف یک فرآیند و طبقه بندی اطلاعات بر مبنای رنگ ها، جنبه های مختلف پروسه ادراک قضاوتی ما هستند. بنابراین هدف از استفاده از رنگ ها در طراحی فضاهای معماری صرفاً به مقوله ی تزیینات دکوری محدود نمی شود.

تاثیر رنگ در معماری

رنگ ها یک عنصر جدایی ناپذیر از دنیای ما می‌باشد. که هم در محیط طبیعی و هم در محیط معماری ایجاد شده قابل مشاهده هستند. این درک حسی مانند هر ادراک حسی دیگر اثراتی را دارد که نمادین، تداعی کننده، احساسی است که شما از آن محیط دریافت میکنید. بنابراین رنگ در معماری و شناخت و تاثیر رنگ در معماری و محیطی که شما به عنوان یک معمار ایجاد میکنید از محیط ترین بخش های طراحی می‌باشد. رنگ ها از طریق ادراکات حسی درک می شوند و طبیعتاً تاثیرات احساسی و درونی بر انسان دارند. بنابراین یکی از ملاحظات مهم در طراحی معماری، پایبندی به حفظ سلامت روانی و فیزیولوژیکی انسان در محیط های ساخته شده به دست بشر است. معمارانی که در کارهایشان از رنگ استفاده می کنند وظیفه دارند که در خصوص تحریکات بصری آن رنگ ها، پذیرش آن ها توسط مغز انسان و ارتباطی که با سیستم های هورمونی برقرار می کنند تحقیق کنند تا بتوانند در این زمینه بهترین امکانات را برای رفاه انسان ایجاد کنند. استفاده از اعجاز رنگ ها در محیط های مختلفی فضاهای پزشکی – درمانی، خانه های سالمندان، کارخانه های صنعتی، مراکز آموزشی و … به صورت هدفمند و برای تاثیرگذاری های خاص انجام می شود.
رنگ ها هرگز از پروسه ی طراحی معماری جدا و مجزا نیستند. معماران باید تاثیرات عمیق رنگ را در تمام المان های یک ساختمان از رنگ های خاکستری و خنثای متریال هایی مانند: چوب، سنگ، آجر و بتن گرفته تا رنگ های متنوع موجود در پنجره ها، کاغذ دیواری ها، درب ها، کفپوش ها، نماهای ساختمانی و … در نظر بگیرند.

همان طور که می دانیم، یک فرد از رنگ هایی که در محیطش وجود دارد، به صورت شخصی و عمومی تاثیر می پذیرد. مطالعات انجام شده، الگوهای خاصی را با توجه به سن، اقتصاد اجتماعی و ویژگی های شخصیتی به دست آورده اند. افراد جوان تر احتمالاً رنگ های اشباع و غلیظ تر را بیشتر می پسندند و هرچه سن بالاتر می رود تمایل به رنگ های خنثی تر با درجه اشباع و غلظت کمتر بیشتر می شود. سمت چپ نمودار نشان می دهد که چگونه صفات شخصی و توانمند های اقتصادی و اجتماعی می تواند بر ترجیحات و تمایلات افراد نسبت به یک رنگ خاص تاثیر بگذارد. با این حال با توجه به گستردگی تاثیرات رنگ ها بر افراد به صورت خاص، معماران و طراحان ناچارند از الگوهای رنگی ای تبعیت کنند که اکثریت قریب به اتفاق مردم یک جامعه را تحت تاثیر قرار دهد.

در ادامه به بررسی چند رنگ در معماری می پردازیم :

رنگ قرمز

تاثیرات: مهیج، تحریک کننده احساسات و عواطف
تداعی کننده: 
مثبت: شور و نشاط، قدرت، پویایی، گرما
منفی: خشم، نبرد خونین، تهاجم
کاراکتر: قرمز رنگی غالب و پویا است. چشم با دیدن این رنگ باید فوکوس خود را تنظیم کند زیرا نقطه ی کانونی طبیعی رنگ قرمز در پشت شبکیه ی چشم قرار دارد در نتیجه رنگ قرمز نزدیک تر از آن چیزی که در واقع قرار دارد، به نظر می رسد.
استفاده در سقف ها: نفوذ، مزاحمت، سنگینی
استفاده در دیوارها: احساس سلطه جویی و تهاجم
استفاده در کف: هشدار و آگاهی

رنگ نارنجی
تاثیرات: هیجان انگیز، تحریک کننده، تشویق آمیز
تداعی کننده: 
مثبت: جلب کننده، پر جنب و جوش، پر انرژی، بی نظیر
منفی: نفوذی، شدید و سهمگین
کاراکتر: نارنجی نسبت به قرمز رنگی کمتر مردانه است. برداشت های منفی کمتری می توان از این رنگ کرد. با این حال اگر از این رنگ با غلظت کم استفاده شود، ممکن است حس ارزان بودن یا ضعیف بودن را تداعی کند.
استفاده در سقف ها: جلب توجه، تحریک کننده
استفاده در دیوارها: گرم و روشنایی بخش
استفاده در کف: پویا، فعال و مبتنی بر حرکت

رنگ زرد
تاثیرات: تشویق آمیز، نشاط آور
تداعی کننده: 
مثبت: آفتابی، شاد، تابناک، حیات بخش
منفی: خود محوری، خودنمایی
کاراکتر: زمانی که رنگ زرد، خالص باشد، از شادترین رنگ ها به حساب می آید. در عین حال رنگی بسیار شاداب، الهام بخش، گرمایی دهنده و وحدت بخش است.
استفاده در سقف ها: نورانی کننده (اگر زرد روشن باشد)، روشنایی بخش، تحریک کننده
استفاده در دیوارها: گرما بخش (اگر زرد تیره باشد)، هیجان انگیز و تحریک کننده (اگر غلیظ باشد).
استفاده در کف: بلندی، سرگرم کننده

رنگ سبز
تاثیرات: کناره گیری، آرامش بخش
تداعی کننده: 
مثبت: آرامش، سکون، تازگی، طبیعت
منفی: معمولی، خسته کننده، احساس گناه
کاراکتر: بر خلاف رنگ قرمز، نقطه ی کانونی طبیعی رنگ سبز دقیقاً بر روی شبکیه ی چشم قرار دارد، به همین دلیل است که سبز، آرامش بخش ترین رنگ برای چشم است. سبز در عین حال که می تواند نماد طبیعت باشد، نماد بیماری نیز هست.
استفاده در سقف ها: محافظت کننده، روشنایی بخش، بازتاب بر روی پوست می توند غیر جذاب باشد
استفاده در دیوارها: باحال، امن، آرام، قابل اعتماد، مثبت
استفاده در کف: یادآور طبیعت (اگر خیلی اشباع نباشد)، نرم، آرامش بخش، سرد (اگر مایل به آبی باشد)

رنگ آبی
تاثیرات: انزوا، آرامش بخش
تداعی کننده: 
مثبت: آرام، هوشیار و متین، مطمئن و امن، راحت، آزاد و با شکوه
منفی: ترسناک، افسرده، غمگین، سرد
کاراکتر: آبی رنگی شفاف، مرطوب، سرد و آرامش بخش به نظر می رسد. در مقایسه با رنگ قرمز، آبی ضربان قلب و فشار خون فرد را کاهش می دهد.
استفاده در سقف ها: آسمانی (الهی)، خنک، دور بودن (اگر آبی روشن باشد)، سنگین و غم افزا (اگر آبی تیره باشد)
استفاده در دیوارها: سرد و غیر صمیمی (اگر آبی روشن باشد)، دلگرم کننده و عمیق (اگر آبی تیره باشد)
استفاده در کف: حرکت آرام و بی دردسر (اگر آبی روشن باشد)، محکم و استوار (اگر آبی تیره باشد)

رنگ بنفش
تاثیرات: تسخیر کننده
تداعی کننده: 
مثبت: وقار، گرانی، منحصر به فرد بودن
منفی: تنهایی، سوگواری، غرور، خودپسندی
کاراکتر: بنفش ترکیبی از رنگ های قرمز و آبی است (دو رنگی که از منظر روانشناختی بیشتر مخالف هم هستند)، بنفش می تواند نشان دهنده ی غنا و ظرافت باشد یا علامت نا امیدی و انحطاط
استفاده در سقف ها: تسخیر و محصور کننده
استفاده در دیوارها: سنگینی و غلبه
استفاده در کف: زودگذر و جادویی

رنگ سفید
تاثیرات: پاکی و خلوص
تداعی کننده: 
مثبت: پاکیزگی، روشنایی
منفی: خالی، یکنواختی زیاد
کاراکتر: توجیهات و دلایل روانشناختی و فیزیولوژیکی زیادی برای عدم استفاده از رنگ سفید به عنوان رنگ غالب وجود دارد.
استفاده در سقف ها: خالی، کاهش سایه ها، پشتیبانی از منبع نور در سقف و کمک به تقویت و انتشار بهتر آن نور
استفاده در دیوارها: بدون انرژی، کلاسیک و خنثی
استفاده در کف: جلوگیری از راه رفتن بر روی آن کف